De meeste mensen kennen het Duitse Ruhrgebied als een sterk verstedelijkt gebied met veel industrie. Het gebied heeft echter ook een andere kant; het is er opvallend groen en er is veel gedaan aan natuurherstel en het schoonmaken van het water. Vroeger draaide alles er om kolen en staal maar die tijd is voorbij. Het industrieel erfgoed in het Ruhrgebied is echter bewaard gebleven. In combinatie met de hippe binnensteden van bijvoorbeeld Essen, Duisburg of Düsseldorf of één van de romantische dorpen met vakwerkhuizen, zeker jouw bezoek waard!
1. Overzicht krijgen over het industrieel erfgoed in het Ruhrgebied.
Ik houd ervan een gebied enigszins te begrijpen voordat ik het ga verkennen. Om in het Ruhrgebied letterlijk overzicht te krijgen is je eerste stop de ‘Gasometer‘ in Oberhausen. In deze enorme toren werd vroeger gas opgeslagen. Tegenwoordig zijn er interessante tentoonstellingen en vanaf het dak krijg je een schitterend uitzicht over het Ruhrgebied voorgeschoteld. Je ziet diverse mijnschachten en ook de slakkenbergen die ontstonden ten gevolge van de mijnbouw. Op een paar van die kunstmatige bergen zijn nu uitzichtpunten gemaakt. Ook hier kun je je letterlijk oriënteren. Op de Heinrich-Hildebrand-Höhe vind je misschien wel de spectaculairste: de bewandelbare sculptuur ‘Tiger and Turtle‘. Maar ook de ‘Tetraëder‘ op de slakkenberg Beckstraße in Bottrop is de moeite waard. Als je wilt begrijpen wat kolen en staal voor het gebied betekenden, bezoek dan de Villa Hügel in Essen. Hier woonde en werkte de industriële familie Krupp. In het ‘kleine huis’ is een interessante tentoonstelling over de opkomst en neergang van de familie te zien. Ook haar dubieuze rol in de Tweede Wereldoorlog wordt niet gemeden. In het ‘grote huis’ zijn wisselende kunsttentoonstellingen te zien.
2. Zeche Zollverein: steenkool en cokes.
Op verschillende plekken in het Ruhrgebied werd steenkool gewonnen. Veel van deze steenkool werd in cokesfabrieken bewerkt om er zuiverder brandstof van te maken. Ook werden cokes ingezet als reductiemiddel bij de productie van ruw ijzer. De meest spectaculaire kolenmijn en cokesfabriek in het gebied is ‘Zeche Zollverein‘. Dit complex is ontworpen door beroemde Bauhaus-architecten. Tegenwoordig zijn er verschillende musea, waaronder het ‘Red Dot Design Museum‘ met aandacht voor industriële vormgeving en het ‘Ruhrmuseum’ over natuur en kultuur in het Ruhrgebied. Maar alleen al een wandeling over het terrein is spectaculair. Het contrast tussen de indrukwekkende oude fabrieksgebouwen en de nieuwe natuur die hier ‘spontaan’ lijkt te ontstaan (met o.a. berkenbossen en vlinderstruiken) is heel bijzonder. Het complex is inmiddels opgenomen op de werelderfgoedlijst van Unesco.
3. Landschaftspark Duisburg-Nord: een nachtelijk sprookje
Naast het winnen van steenkool was het produceren van staal de tweede belangrijke economische peiler van het Ruhrgebied. Twee families domineerden de staalproductie: Thyssen en Krupp. Uiteindelijk zouden beide bedrijven samengaan (onder de weinig verrassende naam ThyssenKrupp). Op 4 april 1985 sloot één van de hoogovens van de familie Thyssen, Meiderich in Duisburg, voorgoed haar deuren. Waar dit het einde van de staalproductie betekende begon een nieuwe geschiedenis: die van het landschapspark Duisburg-Nord (180 hectare groot). Inmiddels is het park een prachtige mix van industriële cultuur en natuurontwikkeling. Je kunt er duiken in een oude gasometer en klimmen of boulderen op de wanden van het industriële complex. Ook als je wilt wandelen of fietsen kun je hier je lol op. Zorg dat je deze plek ook bezoekt in de schemer of als het donker is. ’s Avonds worden de hoogovens namelijk spectaculair verlicht en veranderen de ruige gebouwen in een nachtelijk sprookje.
4. Henrichshütte Hattingen: nog meer staal
Tussen Essen en Dortmund ligt, bij het plaatsje Hattingen en aan rivier de Roer, de voormalige hoogoven Heinrich. Hier is het LWL Industrie Museum gevestigd. Door een rondwandeling over het complex, dat in 1987 gesloten werd, word je al snel duidelijk hoe hier vanuit ijzererts staal gemaakt werd. Ook wordt duidelijk hoeveel techniek daarbij kwam kijken en dat het werk zwaar en niet zonder gevaren was. De Heinrichshütte is de oudste hoogoven van de regio. Ooit werkten er zo’n 10.000 mensen. Sommige van de oud-medewerkers geven nu nog rondleidingen (rondleidingen vinden dagelijks plaats, behalve op maandag). Op het terrein zijn wat smalle trappen en hoogteverschillen, goed schoeisel is dus aan te bevelen.
5. Meer industrieel erfgoed in het Ruhrgebied.
Ik heb hierboven een paar hoogtepunten van het rijke industrieel erfgoed in het Ruhrgebied beschreven. Maar er is nog veel meer te zien en te doen. Zo zijn er prachtige fietsroutes (meer dan 700 km!). Waar de fabrieken stoer en kloek zijn is het dal van de Roer en zijn de vakwerkdorpjes (bijvoorbeeld Essen-Kettwig of het historische centrum van Hattingen) soms ronduit lieflijk. Omdat de industriëlen door hadden dat goede en gezonde huisvesting voor hun medewerkers tot een hogere productiviteit leidde, bouwden zij zogenaamde siedlungen. Deze bijzondere arbeiderswijken zijn tot op de dag van vandaag geliefde woonplekken. Bezoek bijvoorbeeld eens Margarethenhöhe in Essen, de wijk Eisenheim in Oberhausen of de wijk Teutoburgia in Herne. Stuk voor stuk zijn ze zorgvuldig gerestaureerd en worden ze gekoesterd door hun bewoners. Als je liever de geneugten van de grote stad opzoekt, kom je zeker aan je trekken in de binnenhaven van Duisburg (veel horeca aan het water) of de binnenstad van Dortmund, Essen of Düsseldorf. Als je een avond wilt gaan stappen is de Bolkerstrasse in de Düsseldorfse Altstadt dé plek waar je moet zijn!
